Opis
Ostry zawał mięśnia sercowego jest stanem zagrożenia życia polegającym na nieodwracalnym niedokrwieniu, prowadzącym do martwicy komórek mięśnia sercowego. Większość zawałów mięśnia sercowego powstaje na skutek zamknięcia tętnicy wieńcowej. Do rzadszych przyczyn należą: roz­warstwienie ściany naczynia, zapalenie naczyń, skurcz naczynia oraz zator obejmujący tętnice wieńcowe. Zawał mięśnia sercowego powstaje też wów­czas, gdy komórkom mięśnia serca nie jest dostarczona wymagana ilość tlenu (zatrucie tlenkiem węgla, niedociśnienie, głęboka anemia). Zawał pełnościenny, oznacza martwicę ściany mięśnia sercowego na całej grubości (zwykle lewej komory), podczas gdy uszkodzenie w zawale podwsierdzio­wym jest ograniczone do najgłębszej części ściany mięśnia sercowego. Za­zwyczaj zakrzepica lewej przedniej tętnicy zstępującej powoduje zawał ścia­ny przedniej, a zablokowanie prawej tętnicy wieńcowej – zawał ściany dolnej lewej komory z możliwością objęcia także prawej komory. O obrazie klinicznym decyduje wielkość i umiejscowienie zawału oraz przeszłość kardiologiczna pacjenta.
Ponieważ „czas to mięsień”, pacjenci z podejrzeniem zawału mięśnia sercowego muszą być natychmiast diagnozowani i leczeni. Należy ograni­czyć do minimum czas od przyjęcia na oddział ratunkowy do postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

Wywiad
Brak jest objawów patogenicznych charakteryzujących ostry zawał mięśnia sercowego. Zwykle główną dolegliwość stanowi ból w klatce pier­siowej, opisywany jako uczucie gniotącego ściskania, tępy ucisk lub nagły silny ból, który jest stały i niezmienny przy oddychaniu i poruszaniu się. Ból ten często promieniuje do szyi, szczęki, zębów, barku, ramienia lub pleców. Pacjenci, którzy cierpią na chorobę tętnic wieńcowych, mogą opisywać ten ból jako podobny do odczuwanego przez nich bólu dławicowego, lecz o większym nasileniu, utrzymujący się, nie ustępujący po zażyciu nitroglice­ryny. Początek zawału mięśnia sercowego może mieć miejsce podczas od­poczynku (w przeciwieństwie do dławicy bolesnej stabilnej, która zwykle pojawia się po wysiłku fizycznym). W większości przypadków następuje on we wczesnych godzinach rannych. U połowy pacjentów z zawałem mięśnia sercowego obserwuje się jednak objawy atypowe (piekący ból, w nadbrzu­szu, skrócenie oddechu, omdlenie, osłabienie oraz zaostrzenie objawów zastoinowej niewydolności serca). Bez bólowy zawał mięśnia sercowego występuje u 25% pacjentów, szczególnie u osób w podeszłym wieku i u chorujących na cukrzycę. Pozostałe objawy związane z ostrym zawałem mięśnia sercowego to: duszność, obfite pocenie się i nudności. Wybierając metodę leczenia, należy ustalić czas wystąpienia ostrego zawału mięśnia sercowego; często będzie to czas przybliżony, ponieważ niektórzy pacjenci nic potrafią jasno określić momentu pojawienia się u nich objawów lub też ich relacje mogą być fragmentaryczne.

Badanie fizykalne
Uwaga: U pacjentów z ostrym zawałem mięśnia sercowego wyniki badania, fizykalnego są bardzo zróżnicowane; możliwy jest nawet brak klinicznych objawów typowych dla zawału. Na stan pacjenta wpływa rozległość i loka­lizacja uszkodzenia mięśnia sercowego. Badanie może, więc dać obraz pra­widłowy, a może również wykazać obrzęk płuc i/lub wstrząs kardiogenny, (który oznacza uszkodzenie lewej komory większe niż 40%). Badanie fizy­kalne wykazuje większą przydatność w diagnostyce bólu klatki piersiowej spowodowanego etiologią inną niż niedokrwienna.

Stan ogólny. Pacjenci z trwającym kilka godzin, rozległym zawałem mięś­nia sercowego są często niespokojni, bladzi, zlani potem.
Ocena czynności życiowych. Badaniem tętna i ciśnienia tętniczego krwi uzyskujemy obraz równowagi pomiędzy stymulacją przywspółczulną a współczulną. We wczesnej fazie zawału przedniościennego typowo dominuje pobudzenie współczulne, na skutek, czego występuje tachy­kardia i nadciśnienie tętnicze. Zawał ściany dolnej natomiast charakte­ryzuje się wzrostem napięcia parasympatycznego z następową, bradykar­dią i niedociśnieniem tętniczym. Głębokie niedociśnienie obserwuje się w dysfunkcji komorowej (lewej lub prawej), zaburzeniach rytmu serca, hipowolemii; może ono też być skutkiem działania niektórych leków (nitraty, morfina, leki antyarytmiczne). W zawale mięśnia sercowego, przy bólu i niepokoju, wtórnie może wystąpić przyspieszony oddech; przy uszkodzeniu lewej komory pojawia się wtórnie zespół wyczerpania oddechowego. Wczesnej fazie zawału mięśnia sercowego może towa­rzyszyć gorączka (38-39°C).
Szyja. Zbadać napięcie żył szyjnych (zastoinowa niewydolność krążenia lub zawał prawej komory mięśnia sercowego).
Płuca. Osłuchać pod kątem ewentualnych rzężeń i świstów (zastoinowa niewydolność krążenia)
Serce. Osłuchać tony serca i szmery (pojawienie się nowego szmeru skur­czowego może oznaczać dysfunkcjo lub pęknięcie mięśnia brodawko­watego, jak również pęknięcie przegrody międzykomorowej.
Odbyt. Przeprowadzić badanie na krew utajoną w kale, szczególnie, gdy rozważa się leczenie trombolityczne lin) antykoagulacyjne.
Kończyny. Zwrócić uwagę na kolor, temperaturę; zbadać tętno; sprawdzić, czy nie ma obrzęków i sinicy (zimne i wilgotne kończyny ze zmniejszonym wypełnianiem włośniczkowym są charakterystyczne dla pacjentów we wstrząsie).