Urazy rdzenia kręgowego mogą mieć różny zakres, od naderwania więzadeł, przez małe złamania wyrostków, kolczystych do całkowitego przerwania rdzenia kręgowego. Większość urazów kręgosłupa jest skutkiem wypadków komunikacyjnych, upadków z wysokości i urazów sportowych. Urazy kręgosłupa szyjnego stanowią ponad połowę wszystkich urazów kręgosłupa. U pacjentów z istniejącym urazem kręgosłupa występuje wysokie ryzyko kolejnych urazów. Należy pamiętać, że urazy kręgów mogą przebiegać bez objawów ze strony rdzenia kręgowego, a nieprawidłowe unieruchomienie, nieostrożne ruchy lub manipulacje mogą spowodować uszkodzenie rdzenia kręgowego lub pogorszenie rokowania.

Wywiad
Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego są częstym elementem urazów wie-lonarządowych. W postępowaniu z pacjentem po urazie wielonarządowym lekarz musi uwzględniać możliwość urazu kręgosłupa. Bardzo istotne jest ustalenie stanu neurologicznego pacjenta przed urazem. W określeniu zakresu uszkodzenia kręgosłupa i innych narządów pomocny jest opis mechanizmu urazu. Pacjent z porażeniem, lecz przytomny, powinien umieć zlokalizować uszkodzenie, ponieważ zaburzenia czucia występują poniżej tego miejsca.

Badanie fizykalne
Uwaga: U wielu pacjentów uraz kręgosłupa jest tylko jednym z licznych obrażeń. Dlatego też badanie fizykalne rozpoczyna się razem z oceną wstępną i stabilizacją czynności życiowych (ABC resuscytacji). Jeśli pacjent jest właściwie unieruchomiony, diagnostyka niepra-widłowości w obrębie kręgosłupa może być odłożona do czasu zapewnienia odpowiedniego krążenia i wentylacji.
Stan ogólny. W urazie wielonarządowym, po zapewnieniu prawidłowego unieruchomienia szyi, kręgosłup szyjny należy utrzymywać w pozycji neutralnej aż do czasu radiologicznego wykluczenia uszkodzenia kręgów. U pacjentów nieprzytomnych objawy fizykalne wskazujące na uraz rdzenia szyjnego to: wiotka arefleksja, bezdech (uszkodzenie na poziomie C2-C3), oddech przeponowy (uszkodzenie na poziomie C4-C5 lub poniżej), możliwość zgięcia, ale nie wyprostowania ramienia w łokciu, reakcja na ból tylko powyżej obojczyka, priapizm, hipotensja i bradykardia przy wykluczeniu hipowolemii.
Kręgosłup. Należy zbadać cały kręgosłup (od potylicy do kości krzyżowej). Ostrożnie obrócić pacjenta na bok; jedna osoba utrzymuje głowę i szyję w osi ciała, druga podtrzymuje tułów, trzecia – nogi, czwarta kieruje akcją i ewentualnie wysuwa deskę stabilizującą. Należy ocenić tkliwość, bolesność, deformacje (uskoki kręgów), obrzęki, wybroczyny i napięcie mięśni. Dodatkowo na przedniej stronie szyi bada się przesunięcie tchawicy, tkliwość i krwiaki.
Badanie neurologiczne. Niezbędne jest badanie szczegółowe. Obejmuje ono siłę mięśniową, ubytki czucia, zaburzenia odruchów, a także napięcie zwieracza odbytu i odruch opuszkowo-jamisty (mogą być jedynymi objawami wskazującymi na nieuszkodzenie odcinka krzyżowego i po-prawiającymi rokowanie). Brak odchyleń w badaniu neurologicznym nie wyklucza urazu kręgosłupa i rdzenia kręgowego.

Badania diagnostyczne
Zdjęcie RTG kręgosłupa szyjnego. Jest obowiązkowe. Wszystkim pacjentom z podejrzeniem urazu odcinka szyjnego należy wykonać poprzeczne zdjęcie radiologiczne kręgosłupa szyjnego obejmujące 7 kręgów szyjnych i Th1. Zdjęcie wykonuje się natychmiast po ustabilizowaniu czynności życiowych. RTG boczne kręgosłupa ujawnia tylko 80-90% uszkodzeń. Jeśli nie udaje się dobrze uwidocznić dolnych kręgów kręgosłupa szyjnego, wskazane jest wykonanie zdjęcia w pozycji pływaka lub zdjęcie dodatkowe (tomogramy, TK). Rutynowo wykonuje się serię trzech zdjęć: przez otwarte usta, przednio-tylne i boczne. Radiogramy powinny być oceniane przez doświadczonego lekarza. Sprawdza się w nich: ustawienie i nachylenie trzonów kręgów i wyrostków kolczystych, zarys i integralność kości i chrząstek, tkanek miękkich i przestrzeni między wyrostkami kolczystymi. U chorych z długo trwającym bólem karku wskazane są radiogramy przy zgięciu i wyproście szyi nawet przy braku odchyleń neurologicznych i zmian we wcześniej wykonanych zdjęciach. Badania te są jednak niebezpieczne i powinny być wykonywane pod bezpośrednim nadzorem doświadczonego lekarza. Tabela 4.3.1 przedstawia kryteria radiologiczne wskazujące na niestabilny uraz kręgosłupa szyjnego. W ostatnim czasie prowadzone są badania mające na celu ustalenie kryteriów wysokiego ryzyka, które pozwolą na bardziej wybiórcze stosowanie rentgenogramów kręgosłupa szyjnego. Badanie RTG kręgosłupa wymagane jest u wszystkich pacjentów z urazem wielonarządowym, po urazach z cechami uszkodzenia szyi (ból karku, objawy neurologiczne) oraz w przypadku, gdy dodatkowe czynniki mogą utrudniać ocenę urazu (uraz głowy, działanie alkoholu i narkotyków, bolesny uraz rozciągający).
TK lub MR. Stosuje się je, gdy urazu kręgosłupa nie da się wykluczyć zwykłym badaniem radiologicznym lub, gdy istnieje podejrzenie, że odłamek kości lub krążek międzykręgowy uciskają na rdzeń kręgowy.
Kręgosłup piersiowo-lędźwiowy. Badanie radiologiczne przednio-tylne i boczne kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego jest uzasadnione przy podejrzeniu uszkodzenia tego odcinka (ból pleców, ubytki neurologiczne, rodzaj mechanizmu urazu). Liczba urazów ze złamaniami odcinka piersiowego i lędźwiowego stale wzrasta. W przeciwieństwie do krwiaków odcinka szyjnego, w odcinku lędźwiowym krwiaki przykręgowe są dobrze widoczne na zdjęciu przednio-tylnym. Cały kręgosłup powinien być unieruchomiony aż do czasu zakończenia diagnostyki i ewentualnego leczenia.