Hipokaliemia

Terminem hipokaliemii określa się stężenie potasu (K+) w surowicy  < 3,5  mEq/l, choć stężenie w surowicy jedynie w przybliżeniu odzwierciedla ilość  potasu zgromadzonego w ustroju, jest to bowiem kation występujący głównie wewnątrzkomórkowo. Do przyczyn niedoboru potasu zalicza się nieprawidłowości w obrębie nerek (podawanie leków moczopędnych, choroby cewek, hiperaldosteronizm), utratę potasu z przewodu pokarmowego (wymioty, odsysanie przez sondę nosowo-żołądkową, biegunki, przetoki), przesunięcia wewnątrzkomórkowe (zasadowica, podawanie insuliny, stosowanie a2-agonistów, okresowe porażenie hipokaliemiczne) oraz niedostateczną ilość potasu w pożywieniu (osoby starsze, alkoholicy, chorzy z dużą utratą łaknienia).

Wywiad

Do objawów łagodnej i umiarkowanej hipokaliemii należą: osłabienie, kurcze mięśniowe, zaparcie, niedrożność jelit i pogorszenie reakcji odruchowych. Ciężka hipokaliemia (< 2,5 mEq/l) prowadzi do porażenia wiotkiego, tężyczki, rabdomiolizy, zatrzymania oddechu i zaburzeń pracy serca.

Badanie fizykalne

Ocena czynności życiowych. Zbadać częstość tętna, oddechu i ciśnienie krwi (występowanie nadciśnienia przy obniżeniu stężenia potasu sugeruje chorobę naczyń nerkowych, pierwotny aldosteronizm lub zespół Cushinga).
Skóra. Sprawdzić, czy nie występują siniaki lub uszkodzenie tkanek.
Jama brzuszna. Wykluczyć niedrożność jelit.
Badanie neurologiczne. Zbadać siłę mięśniową i odruchy (wzmożenie odruchów ścięgnistych). Ocenić stan psychiczny.

Badania diagnostyczne

Badania biochemiczne. Natychmiast oznaczyć stężenie potasu w surowicy. Wykonać próby czynnościowe nerek oraz zbadać stężenie wapnia (Ca++)  i magnezu (Mg++).
Badania gazometryczne. Najczęściej podwyższeniu pH o 0,1 w wyniku zasadowicy metabolicznej towarzyszy obniżenie stężenia potasu w su-rowicy o 0,3 mEq/l.
Przy stosowaniu naparstnicy. Hipokaliemia zwiększa wrażliwość na naparstnicę i ryzyko zatrucia.
Badanie EKG. Zaburzenia w EKG obejmują spłaszczenie lub odwrócenie załamka T, pojawienie się załamka U, obniżenie odcinka ST-T, a w  przypadkach ciężkiej hipokaliemii blok przedsionkowo-komorowy i za-trzymanie akcji serca.

Leczenie

Najbezpieczniejszą metodą wyrównywania łagodnej i umiarkowanej hipokaliemii jest podawanie potasu doustnie (KCl w tabletkach lub roztworze). Pacjentom z ciężką hipokaliemią (szczególnie, jeśli występują, nieprawidłowości w EKG lub zaburzenia mięśniowo-nerwowe) oraz chorym nie mogącym przyjmować potasu doustnie podaje się sole potasu we wlewach dożylnych (10-20 mEq na każdy litr roztworu fizjologicznego soli kuchennej lub 10 mEq KCl rozpuszczone w 100 ml fizjologicznego roztworu NaCl). Nie należy przekraczać dawki 20 mEq potasu na godz. W przypadkach wymagających podawania potasu w wyższych stężeniach należy, jeśli to możliwe, stosować podawanie do żył centralnych ze względu na drażniące żyły działanie potasu. Przy uzupełnianiu dożylnym należy monitorować czynność serca w sposób ciągły. Przyjmuje się zasadę, że do uzyskania wzrostu stężenia potasu w surowicy o 1 mEq/1 potrzebne jest podanie 40-50 mEq potasu. Niedobór wapnia lub magnezu utrudnia wyrównywanie hipokalcemii i wymaga równoczesnego uzupełnienia także tych pierwiastków.