Choroba wrzodowa (ch.w.) charakteryzuje się uszkodzeniem błony śluzowej przełyku, żołądka lub dwunastnicy (najczęstsza lokalizacja) spowodowanym drażniącym działaniem kwasu i pepsyny soku żołądkowego. Wśród czynników etiologicznych ch.w. wymienia się stosowanie aspiryny i niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz infekcję Hclicobacter pylori (poprzednia nazwa: Camylobacter pylori) i stres.
Wywiad

Najważniejszym objawem ch.w. jest dyskomfort w nadbrzuszu (określany jako gniotący, tępy ból), który okresowo łagodnieje po zażyciu leków alkalizujących lub napiciu się mleka oraz często nasila się w nocy. Dolegliwości te nie są jednakże czułym ani specyficznym objawem ch.w., ponadto na podstawie wywiadu nie daje się zróżnicować choroby wrzodowej dwunastnicy i żołądka. Nagłe wystąpienie ostrego bólu w nadbrzuszu środkowym, który szybko rozprzestrzenia się na całą jamę brzuszną z promieniowaniem do jednego albo obu boków, wskazuje na możliwość perforacji; ból może być tak silny, że prowadzi do omdlenia. Drążenie wrzodu trawiennego do innych narządów (trzustki) powoduje wystąpienie wiercącego bólu, promieniującego do pleców. Znaczące wymioty nie są zwykle głównym objawem ch.w., chyba że wystąpi stenoza odźwiernika albo choroba ma charakter nowotworowy. Rozwój stenozy jest zwykle podstępny, pacjent zwraca uwagę na uczucie wczesnej pełności poposiłkowej oraz rozpierania po spożyciu małych ilości pożywienia.

Badanie fizykalne

Uwaga: W przypadku choroby wrzodowej bez powikłań nie stwierdza się w badaniu przedmiotowym istotnych odchyleń. Ocena czynności życiowych. W niepowikłanej chorobie wrzodowej nie stwierdza się zaburzeń. Nieprawidłowości mogą wystąpić w razie powikłań (gorączka, tachykardia, spadek ciśnienia). Jama brzuszna. W niepowikłanej ch.w. nie ma istotnych odchyleń poza niewielką bolesnością przy palpacji nadbrzusza. Osłabienie lub brak perystaltyki, wyraźna obrona mięśniowa lub deskowata sztywność wskazują na perforację.

Ponieważ powietrze wydostaje się ze światła przewodu pokarmowego, może zaniknąć stłumienie przy opukiwaniu wątroby i pojawia się odgłos opukowy bębenkowy w dolnej prawej połowie klatki piersiowej. Przy wrzodach drążących do tyłu obserwuje się czasem podmiotowe i przedmiotowe objawy ostrego zapalenia trzustki. Badanie per rectum. Należy ocenić obecność krwi w stolcu. W przypadku perforacji wrzodu mogą wydostać się z żołądka spore ilości treści wywołując bolesność przy badaniu per rectum.

Leczenie

Wstępne postępowanie zależy od stanu chorego. Nawodnienie i wyrównanie objętości płynów ustrojowych ma podstawowe znaczenie u pacjentów odwodnionych, z niskim ciśnieniem tętniczym. Ważna jest również tlenoterapia; w razie potrzeby należy uzupełnić krew zgodną grupowo lub „0″ Rh (-). Przy niedrożności należy prowadzić odsysanie treści przez zgłębnik żołądkowy, w przypadku perforacji trzeba przed zabiegiem operacyjnym wyrównać niedobory elektrolitów. W ambulatoryjnym leczeniu ch.w. zastosowanie ma kilka skutecznych środków farmakologicznych.
Najprostsza terapia polega na zastosowaniu doustnych leków alkalizujących (należy unikać związków sodu u pacjentów z zastoinową niewydolnością krążenia lub nadciśnieniem tętniczym). Leki zmniejszające wydzielanie należą do antagonistów receptorów H2 (cymetydyna, ranitydyna, famotydyna i nizatydyna) i inhibitorów pompy protonowej (omeprazol, pantnprazol). Przy zapisywaniu środków z tej grupy należy zwrócić uwagę na możliwą interakcję leków (teofilina, warfaryna, fenytoina). Zastosowanie wleczeniu mają również związki wzmagające obronę śluzówkową (sukralfat, bizmut, mizoprostol). [W przypadku infekcji Helicobacter pylori najlepszym postępowaniem jest leczenie skojarzone inhibitorami pompy protonowej z amoksycyliną i klarytromycyną lub metronidazolem albo ranitydyną z wymienionymi wyżej antybiotykami]. Inne schematy lecznicze polegają na połączeniu bizmutu i metronidazolu z tetracyklina lub amoksycyliną czy bez bizmutu i klarytromycyny z tetracykliną lub amoksycyliną. Należy pouczyć pacjentów, aby unikali napojów zawierających kofeinę, palenia papierosów i stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. U chorych z cięższymi objawami można podawać blokery H2 dożylnie.
Kryteria hospitalizacji
Wszyscy pacjenci z poważnymi powikłaniami (krwawienie, perforacja, wrzód drążący, stenoza części odźwiernikowej i ból oporny na leczenie) wymagają przyjęcia do szpitala. W razie potrzeby należy przeprowadzić konsultację chirurgiczną lub gastroenterologiczną.