Urazy są główną przyczyną śmierci i inwalidztwa wśród ludzi poniżej 40 roku życia. Zgon po urazie może nastąpić w jednym z trzech okresów: (1) w ciągu kilku minut (zgon natychmiastowy), (2) w ciągu kilku godzin (śmierć wczesna) i (3) w ciągu kilku dni lub tygodni po urazie (śmierć późna). Śmierć natychmiastowa jest najczęściej wynikiem masywnego krwotoku lub ciężkiego urazu ośrodkowego układu nerwowego i tylko niewielka część chorych ma szansę na skuteczną resuscytację. W drugim okresie, w tzw. złotej godzinie u pacjentów z urazem wielonarządowym mogą się pojawić różnorodne powikłania: niewydolność oddechowa (główna przyczyna śmiertelności wczesnej), krwotok pourazowy, krwawienie do ośrodkowego układu nerwowego, urazy klatki piersiowej i jamy brzusznej itp. Wymagają one natychmiastowej interwencji. Skuteczne postępowanie z chorymi po urazie i podjęcie właściwego leczenia na czas wymaga wcześniejszego ustalenia priorytetów w diagnostyce i terapii.

Wywiad

Ocena wstępna rozpoczyna się od zwięzłego wywiadu, który umożliwia rozpoznanie urazów zagrażających życiu. Jak najwcześniejsze rozpoznanie i leczenie urazów potencjalnie śmiertelnych jest rzeczą podstawowej wagi. Zdolność pacjenta do opisania przebiegu wypadku może być ograniczona z powodu urazu głowy, histerii, zatrucia. Należy próbować uzyskać informacje dotyczące poniżej opisanych zagadnień (ich źródłem często może być personel pogotowia lub osoby, które udzielały pierwszej pomocy).

Charakter i mechanizm urazu

Znajomość mechanizmów urazu jest zwykle pomocna w przewidywaniu jego konsekwencji, a także opracowywaniu strategii leczenia. Przy ranach drążących należy ustalić rodzaj broni, z jakiej były zadane, w przypadku run tępych – charakter narzędzia (długość, szerokość).
Skutki ran postrzałowych są determinowane przez ilość energii kinetycznej rozproszonej w tkankach (energia kinetyczna jest proporcjonalna do masy pocisku i kwadratu jego prędkości). Rany postrzałowe można podzielić na zadane pociskami o małej lub dużej prędkości oraz rany z broni śrutowej. Pociski o małej prędkości powodują większość ran postrzałowych wśród cywilów. Uraz jest zwykle ograniczony do toru pocisku i kanału stałego rany. Mogą jednak wystąpić dodatkowe obrażenia, na przykład, gdy ciała obce (ubranie) zostaną wciągnięte do rany lub, gdy nastąpi rozkawałkowanie kości. Rany powodowane przez broń śrutową powodują rozległe zniszczenia i uszkodzenia tkanek miękkich, szczególnie, gdy zadane są z bliskiej odległości. Rany zadane pociskami o dużej prędkości (karabiny wojskowe i myśliwskie) charakteryzują duże zniszczenia w obszarze oddalonym od drogi pocisku. Urazy te powodują małą ranę wlotową i dużą wylotową. Dodatkowe informacje, jak liczba strzałów i odległość, z jakiej strzelano, mogą być również pomocne w leczeniu (liczba ran powinna być równa liczbie cieni pocisków na radiogramie; w innym wypadku należy podejrzewać postrzał z przeszłości lub przemieszczenie pocisku).
Skutki urazów tępych zależą głównie od ilości zaabsorbowanej energii. Urazy spowodowane upadkiem z wysokości i urazy komunikacyjne wywołują uszkodzenia zarówno bezpośrednie, jak i będące rezultatem gwałtownego wyhamowania. Ciężkie narządy wrażliwe na nagły spadek prędkości to wątroba, śledziona, wypełniona krwią aorta piersiowa i wypełnione płynem pętle jelitowe. Uraz może również powstać przez oderwanie narządów z ich miejsca przyczepu, powodujące uszkodzenie naczyń przez ich rozciąganie. Urazy typu kompresji (powstające przy niedużej prędkości, np. potrącenie pieszego, uderzenie kijem lub pięścią, kopnięcie) mogą powodować uszkodzenia narządów miąższowych (wątroba, śledziona) lub zmiażdżenia kończyn.
W wywiadzie istotny jest opis wypadku, szczególnie informacje o prędkości pojazdów, kierunku ich ruchu, miejscu pacjenta w pojeździe (kierowca, pasażer na przednim lub tylnym siedzeniu). Należy też ustalić, czy chory nie wypadł z pojazdu. Inne ważne informacje dotyczą uszkodzeń części pojazdu wokół poszkodowanego (deformacje kierownicy lub jej kolumny, szyby) oraz okoliczności łagodzących skutki wypadku, jak użycie pasów bezpieczeństwa czy poduszki powietrznej. Przy wypadkach motocyklowych i rowerowych istotne jest, czy ofiara miała na sobie kask. Należy również zapytać o ewentualną eksplozję, czas wydobycia poszkodowanego z pojazdu, temperatury otoczenia itp.